Met KoKlimaat
op wereldreis
Met KoKlimaat
op tijdreis
Met Ko Klimaatnaar de Klimaatprofessor
het klimaat
KWISKo praat met Pim de Pinguin op de Zuidpool
Ko sprak met de pinquin Pim. Hij leeft op de Zuidpool. Pim leeft in zee en komt op land om een nest te maken. Pim vertelde Ko alles over het ijs.
Een wereld van ijs
De Zuidpool of Antarctica is heel anders dan de Noordpool. Beide polen zijn het hele jaar bedekt met ijs, maar het ijs op de Noordpool bestaat voornamelijk uit zee-ijs terwijl het ijs op de Zuidpool vooral uit landijs bestaat. De Zuidpool is net als Europa of Afrika een continent. De Zuidpool is het koudste gebied op Aarde. De laagste temperatuur ooit gemeten bij het Vostokstation was -89,2 °C. Er woont niemand.
Op de Zuidpool zijn er twee soorten ijs:
- IJs op de zee rond de Zuidpool. Dit noemt men drijfijs. Dit ijs is enkele meters dik. Het smelten van drijfijs heeft geen invloed op de zeespiegel.
- IJs op het land. Van al het ijs op de wereld ligt 90% op de Zuidpool. De gemiddelde dikte van de ijskap is meer dan 2 kilometer. Op het dikste punt is het ijs zelfs 4776 meter dik.
De feiten in het kort:
- Het is relatief koud gebleven op de Zuidpool
- De hoeveelheid zee-ijs is de afgelopen 40 jaar gelijk gebleven.
- De hoeveelheid landijs neemt wel af. Dit is heel weinig: 0,00004% per jaar.
De zeespiegelstijging versnelt niet. Hieruit volgt dat het landijs niet heel snel smelt.
Om over na te denken
Is er klimaatverandering merkbaar op de Zuidpool?
Kaart van de Zuidpool. Op de bovenste kaart is het land te zien als de ijskap er niet zou zijn. Op de onderste kaart is het oppervlak te zien met het ijs. Op Oost-Antarctica ligt het ijs op land. Op West-Antarctica ligt het ijs op de zeebodem. West-Antarctica is vulkanisch. De rode stippen zijn vulkanen.
De temperatuurverdeling bij opwarming
De Aarde warmt op, maar niet gelijkmatig. Op de Noordpool is de temperatuurstijging ongeveer twee keer hoger dan de gemiddelde temperatuurstijging op Aarde.
Deze ongelijkmatigheid komt doordat energie van nature altijd stroomt van warm naar koud. De natuur streeft naar evenwicht. Hierom is de opwarming van de Aarde het sterkst bij de polen. Wanneer het warmer wordt, gaan sterkere winden en zeestromingen meer warmte transporteren van de tropen naar de polen. Wanneer het op Aarde gemiddeld 1 graad warmer wordt, dan is dat bij in de tropen ongeveer een 0,5 graad opwarming en bij ons in Nederland ongeveer 1 graad en bij de polen 2 graden. In principe.
Weinig temperatuurstijging op de Zuidpool
Op de Zuidpool werd het tussen 1957 en 2020 0,35 °C warmer. Deze opwarming is een stuk minder dan men zo verwachten op basis van de herverdeling van energie.
Op de kaart staat de temperatuurverandering per 10 jaar . Duidelijk is te zien dat West-Antarctica sneller opwarmt dan Oost-Antarctica. De kaart is niet erg nauwkeurig vanwege het beperkte aantal weerstations. bron Op de Zuidpool is het dus best wel koud gebleven. Er zijn verschillende theorieen welke dit zouden kunnen verklaren. Maar meer onderzoek is nodig voor dit raadsel.
Sterkere opwarming West-Antarctica
In het westen van de Zuidpool is de stijging van de temperatuur twee keer zo groot dan in het oosten. Tussen 1957 en 2020 werd het 0,7 °C warmer. Dit wordt vooral veroorzaakt door instabiliteit van de westelijke ijskap. Deze ijskap ligt op de zeebodem. Hierom is deze ijskap gevoeliger voor de temperatuur van het zeewater. Warm water laat ijs sneller smelten dan warme lucht. Warm oceaanwater 'eet' het ijs van onderaf. Mogelijk zorgt de warmte van actieve vulkanen in West-Antarctica voor een extra opwarming. Door de extra warmte van de vulkanen smelt het ijs in West-Antarctica in de winter, maar door de krachtige koude wind bevriest alles weer in de zomer.
Temperatuur verleden
In een onderzoek[1] uit 2019 blijkt dat de huidige opwarming niet bijzonder is. In de Middeleeuwen was het tot wel 0,7 graden warmer op de Zuidpool dan tegenwoordig.
De huidige opwarming is in de grafiek helemaal rechts te zien. Het rode puntje is een stuk lager dan in de Middeleeuwen. bron Om over na te denken
Wordt de gemiddelde wereldwijde temperatuurstijging ook waargenomen op de zuidpool?
De hoeveelheid landijs
Op de Zuidpool ligt 90% van al het landijs. Op de vorige bladzijde las je dat het iets warmer wordt op de Zuidpool. De opwarming heeft de volgende twee gevolgen:
- Door de warmere lucht verdampt er meer water. Er komen dan meer wolken en het gaat meer sneeuwen. Dat leidt tot de groei van de ijskap.
- Aan de randen van ijsplaten leidt de opwarming juist tot afsmelting. Dat leidt tot de krimp van de ijskap.
Wat is het netto resultaat van deze twee tegengestelde gevolgen?
Uit onderzoek is gebleken dat de hoeveelheid landijs in de afgelopen jaren is afgenomen. Het gaat om een afname van 2500 gigatons ijsmassa tussen 1992 en 2017 (1 gigaton = 1 miljard ton).
Dat klinkt akelig veel. Maar er ligt heel veel ijs op de Zuidpool. We kunnen beter kijken naar hoeveel ijs er smelt ten opzichte van het totaal. En dan gaat het om 0,00004% per jaar.
Als er heel veel landijs zou smelten en als er ook nog steeds meer ijs zou smelten, zou dat merkbaar moeten zijn in een versnelde stijging van de zeespiegel. Maar een versnelde zeespiegelstijging wordt nergens waargenomen.
Het wetenschappelijke station Amundsen-Scott midden op de Zuidpool. Op de Zuidpool valt ongeveer 7 centimeter sneeuw per jaar. Dit hoopt zich op. Vandaar dat de oude gebouwen (linksboven) uit de jaren zeventig al half zijn bedolven onder de sneeuw. Het nieuwe complex (rechtsonder) uit 2003 staat op vijzels zodat het kan worden opgekrikt.
Kaart uit de studie van Zwally uit 2015. De toename van de hoeveelheid ijs op de Zuidpool tussen 2003 en 2008. Geel en oranje is een toename, en grijs en blauw is een afname.
Verandering van de totale hoeveelheid landijs op de Zuidpool. Bron: Imbie.org
De verwachtingen van het KNMI:
De ijskap van de Zuidpool blijft zo koud dat het oppervlak nauwelijks smelt. De hoeveelheid sneeuw op Antarctica zal waarschijnlijk toenemen. Of de ijskap de komende eeuwen netto gaat groeien, hangt af van de snelheid van de afkalving aan de randen.
Om over na te denken
Is er sprake van afname van de hoeveelheid landijs op de Zuidpool?
De hoeveelheid zee-ijs
In de zee rond de Zuidpool is de hoeveelheid ijs op zee in de winter en zomer ongeveer gelijk gebleven. Soms is het wat meer en soms wat minder.
Het is wel iets warmer geworden op de Zuidpool. Waarom er toch niet minder ijs is, komt mogelijk omdat er ijs smelt van de Zuidpool. Dit is zoet water. Zoet water is minder zwaar dan zout water en blijft boven drijven. Zoet water bevriest sneller dan zout water.
Om over na te denken
Verandert de hoeveelheid zee-ijs rond de Zuidpool?
De seizoenen zijn op de Zuidpool precies omgekeerd. Wanneer het bij ons zomer is, is het op de Zuidpool winter, en omgekeerd. In februari is het eind van de zomer en is er het minst ijs op zee. Begin okotber is het eind van de winter en is de Zuidelijke Oceaan voor een groot deel bedekt met ijs. Op de kaart staat de situatie van 2015.
Sinds 1979 wordt met satellieten de hoeveelheid zee-ijs bepaald. De hoeveelheid zee-ijs is al bijna 40 jaar stabiel. Bron afbeelding